تارێخوو کوردەکاو هەوراماناتی پەی مازەندەران و گورگانی(ئێستەرئاباد)/هومایون موحەممەدنژاد

تارێخوو کوردەکاو هەوراماناتی پەی مازەندەران و گورگانی(ئێستەرئاباد)/هومایون موحەممەدنژاد

کوردەکێ کوردەسانوو پانیشتی بە تایبەت هەوراماناتی بە مەرکەزیەتوو شاروو پاوەی تیر وەشکەرێ و تیرشانێ ئازێ جە قەدٚیم و ویەردەنە بیێنێش و هەتا دەورەو قاجاری کارد و خەنجەر وەشکەردەی و تیرو کەمان وەشکەردەی کسم و کار و شوغل ئاسنگەراو ئی مەنتەقەیە بیێنە.نادٚرشا جە ساڵەو۱۱۵۱ کۆچی مانگی دماو ماڕای لەشکەڕوو تووپاڵ پاشای عوسمانی و گێرتەو شاروو بەغدٚای وەختوو ویەر و گوزەری جە هەوراماناتی تایێفەکاو کاکەئی یام کاکوای که جە دەوروبەروو شاروو کەرکووکی بێنێ و ئەرەنیشتەو ئاگەی بێنێ چنی وێش بەردێش پەی ئوستانەکاو مازەندەران و گولێستانوو ئارۆی و جە سەفوو سەرواز و لەشکەرەکەیش قەرارش دەی و ئیسە جە ئێرتە قادیکلای جە شاروو قائم شاری و پەمه چوڵەو شاروو ساری به نامێ کوردەکاو کاکویی و جەهان بیگلوو مەشهوورێنێ.
هەرپاسەیچ جە شاروو پاوەی تائێفەکاو کیانی و جە شارەزوور جە کوردەسانوو عێراقی تایێفێو جە جافەکوردەکاو به نامێ عاقلی(عەقیلی)که نامێ کەشێوا جە دەوربەروو دەربەنیخانی جە کوردەسانوو عێراقی کە تیرشانێ ئازێ و کارزانێ و بارووت وەشکەرێ قابلیەتدارێ بێنێ و پەی موجەهەز کەردەی و ئامادٚەکەردەی سپاو وێش و ڕەمنای و وەرانوەری جە هەڵمەتوو تورکەمەنەکا پەی شارەکاو مازەندەران و ئەستەرئابادی کە هەڵمەت و هێرش کەرێنێ و چنی وێش ئاردێ و میرزاشەفیع بەیگ و ئەحمەدخان کیانی یام کیا سەرپەلش کەرد یۆ جە هامنشین و نزیکەکاو وێش و کۆچێش دەی پەی شاروو کوردکۆی که با ئامای ئادٚیشا تورکەمەنەکێ جە هەڵمەتی دەسشا کێشت و زەربێ سەختی جە لاو تائێفەکاو کیانی و عەقیلی بە ئادٚیشا وارد بی.ئیسە جە پاوه یاگێوە به نامێ تائێفەی کیانی هەڵای ئینا سەروو زوانیەو مەسەڵەن ماچا: یاگێ و مەحەلێو جە دەگاو کیانیەکا یام کەیانیەکا(hana wkayani) یام هانەو کیانی در وەرنیشتوو پاوەی هەن و چن باخ ، مڵکێ و یاگێ پێسەو:تایلێ(تەیلێ) کەیانی (taile kayani) درختوو نامدٚاروو تایڵێ(تا)جە وەرهۆرزوو پاوەی که به نامێ کیانی مەشهوورا و نادٚرشا سەحراب کیانی و عەنایەت بەستامی که جە ئاسنگەراو شارەزا و قابلدارێ پاوی بێنێ پەی خەنجەر وەشکەردەی و وەشکەردەی بارووتی پەی دەم و دەسگای پێسەو زەنبوورەکاو سپاکەیش چنی وێش بەردێ پەی شاروو کوردکوی و هەتا ڕادێو موحەممەد بەیگی نۆدشی(نودیجەئی)و شاباز زاوەری(ساوەری) که نەقشە کێشوو جەنگی بە سەدٚی سەدٚ دەرسەدٚ سەرکەوتەی و پیرۆزبیەی بێنێ چنی سپاو وێش بەردێ پەی یاگێ ئیسەی کە کوردکۆی و یاگێ ئەرەنیشتەکەیشا دماتەر نودیجه(نۆدشه) و ساوەر(زاوەر)کە وەرنیشتی سەرینوو پاوەی که دوێ یاگێ نامدارێنێ و ئینە سەروو زوانوو خەڵکەیەو و زەنبوورەکاو نادٚرشای که تۆپەکێشا ئێردارێ بێنێ و جە لاو پاڵەوانەکاو تایێفەکاو کیانی وعەقیلی مەرزیێنێرە و سەرکەوتەو سپاو نادٚری جە واز کەردەی و فەتحوو قەڵایەکا بە کومەکوو ئی تۆپاوەبێ کە قەڵایەکا خاپوور کەرێنێ.
خەڵکوو کیانی پاوەی جه ساڵەو ۱۱۵۴ی جە کوردکوینه یاگەنشینێ بیێ و مەرزیەرە،بەڵام تائێفەو عەقیلی جە لاو نادٚرشای پەی ماڕای و تێک دایەوسپاو ئەفغانی بەردێش پەی ئەسفەهانی و دمای ماڕای سپاو ئەفغانیەکا ساڵێو دماتەر هۆرگێڵەیوە پەی کوردکۆی و هەرپاسەیچ نادٚرشا جە شاروو کرماشانی تائێفەو سەباغانیش ئاوردێ و ڕوو بە مەرزوو کوردکۆی کۆچش دەی و ئیسەیچ ئی تایێفێ جە کرماشانەنە پیویا و دیارێنێ.بەڵام تائێفەو مەنووچێهری و کورد روستەمیێ جە لاو نادٚرشای جە هەوراماناتەنە و بەندگەز کۆچ دریەنێ هەتا وەرانوەروو تورکەمەنا مدرا.
جە وەرنیشتوو پاوەینە دەگایێوە گولالێ بە نامێ نووریاوی هەنە که کەسایەتیێ و گەورەپیاو کیانی پاوەی قەدٚیم جە ئەچا یاگێنە ژیوەینێ و ئا یاگێ به نامێ میراواو پاوەی و دێڵێ مڵکوو ئادٚیشا بیەن که با ئامای ئادٚیشا پەی کوردکۆی یاگێ و گەرەکەو ئادٚیشا کوردەجافەکێ گێرتشارە، بەڵام هەڵای نامێ هانەو کیانی چی دەگاینە هەنە و ماچا نووریاو نامێ دەسگاو بافنده/چنیای بیەن که پارچەوەشکەرەکێ کیانی جە قەدٚیمەنە جە گیواوۆ کەنەفی بە وەسیلەو ئی دەسگایە عالتەرین و خاستەرین پارچەو کەتانی بە نامێ هەلاوهیشا چنیەن و نامێ ئی دەسگایە دماتەر پەی نامێ دەگایێ هۆرچنیا.
نادٚرشا هەرپاجۆرە خەڵکوو دەگایەکاو: کەلاته، سەرکەلاته و سۆته را کە جە دەوروبەروو شاروو مەریوانی کە ئیسە هەر ئەپا نامێنێ کیاستێش پەی گورگانی قەدٚیمی هەتا جەوەرانوەروو تورکەمەنەکا مدرارە و حەتتا کوردەکاو ئیرەوانی کە ئائینی مەسیحی بێنێ و ئەرمەنیێ بە ایلوار (جە ئیرەوانوو وەڵاتوو ئەرمەنێستانی گیریەنێ) و لیوانی کۆچ دریەنێ ،خەڵکوو دەگایەکاو لیوان و لیقوانوو تەورێزی هەر دوێ نامێشا ئەرمەنیێ بیێنێ و ئەپی مەرز و حدوودیە کۆچێ دریەنێ .
هومایون موحەممەدنژاد/۲٦ـ ۱۱ـ۱۳٨٨
سەرچەمێ:
۱- کوردێ مەهاجرێ جە مازنێدەران و ئەسترئاباد و خوراسان -نویستەو مینوورسکی نویسەروو ڕووسیەی -هۆرگێڵنایەو :ژیلا شەهابی جە ساڵەو ۱۳۴۰کۆچی ڕۆجیاری